Kambodża zajmuje obecnie 10. miejsce w rankingu największych producentów ryżu na świecie, zarówno pod względem konsumpcji krajowej, jak i eksportu, według danych Kambodżańskiej Federacji Ryżowej (Cambodia Rice Federation). W 2022 roku kraj ten wyeksportował około 630 000 ton ryżu łuskanego, generując przychody przekraczające 400 milionów dolarów. To niezwykłe osiągnięcie jest wynikiem przemyślanych i strategicznych działań podejmowanych pod wizjonerskim przywództwem byłego premiera Samdecha Hun Sena, który uczynił rozwój sektora rolnego jednym z filarów wzrostu narodowego.

Dla krajów afrykańskich, które zmagają się z problemem braku bezpieczeństwa żywnościowego i silną zależnością od importu ryżu – towaru, którego roczne koszty importu w Afryce Subsaharyjskiej przekraczają 5 miliardów dolarów – sukces Kambodży może stanowić cenną inspirację.

1. Inwestycje w dystrybucję wysokiej jakości nasion ryżu

Jednym z kluczowych czynników transformacji sektora ryżu w Kambodży były znaczące inwestycje w badania, rozwój i dystrybucję wysokiej jakości nasion ryżu. Dzięki współpracy z instytucjami, takimi jak Kambodżański Instytut Badawczy i Rozwojowy Rolnictwa (CARDI), kraj opracował wysokowydajne, odporne na suszę i choroby odmiany ryżu dostosowane do lokalnych warunków. Do 2021 roku około 70% rolników ryżowych w Kambodży miało dostęp do ulepszonych nasion, co pozwoliło na wzrost plonów z 2,4 tony na hektar na początku lat 2000. do ponad 3,4 tony na hektar obecnie.

Oprócz badań i rozwoju, Kambodża postawiła na dystrybucję tych nasion wśród drobnych rolników, zapewniając ich dostępność i przystępność cenową. Programy wspierane zarówno przez rząd, jak i sektor prywatny subsydiowały koszty nasion oraz zapewniały szkolenia dla rolników w zakresie optymalizacji technik sadzenia. Ten nacisk na drobnych rolników, którzy stanowią większość populacji rolniczej Kambodży, znacząco zwiększył produktywność i jednocześnie poprawił warunki życia.

Lekcje dla Afryki

Afrykańskie kraje mogą przyjąć podobne podejście, wykorzystując lokalne instytuty badawcze do opracowywania odmian ryżu dostosowanych do specyficznych warunków regionalnych.

Na przykład:

• Nigeria, charakteryzująca się różnorodnymi strefami agroklimatycznymi, mogłaby skupić się na hodowli odmian ryżu zoptymalizowanych zarówno dla wilgotnego południa, jak i suchej północy.
• Senegal już teraz osiąga postępy dzięki Krajowemu Programowi Nasion, który promuje stosowanie certyfikowanych nasion. Dzięki inwestycjom w ulepszone nasiona i zachęcaniu rolników do ich użycia, Senegal zwiększył plony ryżu o ponad 30% w latach 2015–2020, zbliżając się do celu samowystarczalności ryżowej.

Ponadto, inicjatywy mające na celu poprawę systemów nasiennych w Afryce mogłyby opierać się na regionalnych ramach, takich jak Afrykański Program Nasion i Biotechnologii (ASBP), który dąży do harmonizacji regulacji nasiennych oraz promowania dostępu do wysokiej jakości nasion ponad granicami.

Statystyczna perspektywa

Badania wskazują, że przyjęcie certyfikowanych nasion w Afryce Subsaharyjskiej mogłoby zwiększyć średnie plony ryżu nawet o 50%, znacząco redukując obecny deficyt produkcji wynoszący ponad 15 milionów ton rocznie.

2. Wyznaczanie ambitnych celów eksportowych

Zaangażowanie Kambodży w realizację ambitnych celów eksportowych stanowiło motor napędowy dla rozwoju sektora ryżowego. Rządowy cel wyeksportowania 1 miliona ton ryżu łuskanego do 2025 roku pobudził skoordynowane działania w całym łańcuchu wartości, w tym inwestycje w irygację, mechanizację oraz szkolenia dla rolników. Taka wizja zachęciła interesariuszy do dostosowania swoich działań do celów krajowych, sprzyjając współpracy i innowacjom.

Osiągnięcie tych celów wymagało solidnego rozwoju infrastruktury. Kambodża zainwestowała znaczne środki w systemy nawadniające, co sprawiło, że ponad 50% obszarów upraw ryżu ma obecnie zapewniony niezawodny dostęp do wody. Udoskonalono także obiekty posprzętne, takie jak młyny ryżowe i magazyny, co pozwoliło na zmniejszenie strat po zbiorach oraz poprawę jakości ryżu przeznaczonego na rynki eksportowe.

Lekcje dla Afryki

Kraje afrykańskie mogą wzorować się na Kambodży, wyznaczając podobnie śmiałe cele dla swoich sektorów ryżowych.

Na przykład:

• Ghana dąży do osiągnięcia statusu eksportera netto ryżu do 2024 roku, zwiększając produkcję krajową, aby zaspokoić 100% lokalnego popytu i wygenerować nadwyżkę na eksport.
• Madagaskar, będący tradycyjnym producentem ryżu, zidentyfikował potencjalne rynki eksportowe w regionie Oceanu Indyjskiego i wykorzystuje partnerstwa do modernizacji łańcucha wartości ryżu.

Integracja rolników z łańcuchami wartości eksportowej może wywołać efekt multiplikacyjny, zwiększając dochody na obszarach wiejskich i przyczyniając się do wzrostu gospodarczego na poziomie krajowym. Programy takie jak Etiopska Agencja Transformacji Rolnictwa (ATA) mogą służyć jako modele dla dostosowywania bodźców dla rolników do celów eksportowych kraju.

Wpływ gospodarczy

Jeśli kraje afrykańskie osiągnęłyby samowystarczalność w produkcji ryżu i eksportowałyby zaledwie 10% swojej nadwyżki na rynki regionalne, kontynent mógłby generować dodatkowe 2 miliardy dolarów rocznie z przychodów eksportowych. Pozwoliłoby to nie tylko na zmniejszenie kosztów importu żywności, ale także na ugruntowanie pozycji Afryki jako konkurencyjnego gracza na globalnych rynkach ryżowych.

3. Wzmacnianie umów handlowych

Kluczowym elementem sukcesu eksportowego Kambodży są jej strategiczne umowy handlowe. Partnerstwa z głównymi importerami ryżu, takimi jak Chiny, Indonezja i Unia Europejska, otworzyły stabilne rynki dla kambodżańskiego ryżu, zwiększając konkurencyjność kraju. Na przykład dwustronna umowa handlowa z Chinami umożliwiła Kambodży eksport ponad 300 000 ton ryżu na rynek chiński w samym 2022 roku.

Poza umowami dwustronnymi Kambodża wykorzystała preferencyjne programy handlowe, takie jak inicjatywa UE „Everything But Arms” (EBA), która zapewnia bezcłowy dostęp dla krajów najmniej rozwiniętych. Dzięki tym programom Kambodża skutecznie konkuruje na rynkach o wysokiej wartości, mimo wyzwań związanych z normami jakości i logistyką.

Lekcje dla Afryki

• Afrykańskie kraje mogą wykorzystać potencjał Afrykańskiej Strefy Wolnego Handlu (AfCFTA), która tworzy jednolity rynek liczący ponad 1,3 miliarda ludzi z łącznym PKB wynoszącym 3,4 biliona dolarów. Dzięki redukcji barier taryfowych i poprawie logistyki handlu wewnątrzafrykańskiego kraje mogą rozwijać rynki ryżowe na kontynencie.
• Senegal i Wybrzeże Kości Słoniowej mogłyby rozwijać dwustronne umowy w celu handlu nadwyżkami ryżu z sąsiadami mającymi niedobory, zwiększając regionalne bezpieczeństwo żywnościowe.

Aby maksymalnie wykorzystać korzyści wynikające z umów handlowych, afrykańskie kraje muszą także inwestować w spełnianie międzynarodowych standardów jakości i bezpieczeństwa ryżu. Programy certyfikacji, połączone z ulepszeniami w transporcie i infrastrukturze logistycznej, będą kluczowe dla dostępu do rynków globalnych.

Przykład:

W Afryce Wschodniej umowy handlowe Kenii z Tanzanią i Ugandą ułatwiły przepływ podstawowych upraw, w tym ryżu, zmniejszając zależność od importu i stabilizując ceny. Podobnie kraje Afryki Południowej, takie jak Zambia i Zimbabwe, mogłyby rozważyć umowy optymalizujące handel ryżem między granicami.

4. Wykorzystanie technologii i innowacji

Kolejnym kluczowym elementem sukcesu Kambodży była adaptacja nowoczesnych technologii rolniczych. Od zmechanizowanego sprzętu do sadzenia i zbioru po platformy cyfrowe łączące rolników z kupcami – technologia odegrała kluczową rolę w zwiększaniu efektywności i obniżaniu kosztów produkcji.

Lekcje dla Afryki

• Rządy afrykańskie oraz sektor prywatny mogłyby współpracować w celu wprowadzenia przystępnych cenowo opcji mechanizacji dla drobnych rolników, co pozwoliłoby rozwiązać problem niedoboru siły roboczej i poprawić wydajność.
• Mobilne platformy, takie jak nigeryjski system e-wallet do dystrybucji nawozów, można rozszerzyć o certyfikowane nasiona, informacje o cenach rynkowych oraz prognozy pogodowe, dostarczając rolnikom kluczowych informacji, które pomogą im w podejmowaniu decyzji.

Potencjalny wpływ

Badania szacują, że zastosowanie technologii rolnictwa precyzyjnego w Afryce mogłoby zwiększyć plony ryżu nawet o 70%, znacząco zmniejszając lukę między produkcją a konsumpcją.

Podsumowanie

Droga Kambodży do samowystarczalności ryżowej i konkurencyjności eksportowej stanowi inspirujący model dla krajów afrykańskich. Dzięki strategicznym inwestycjom w dystrybucję wysokiej jakości nasion, wyznaczaniu ambitnych celów eksportowych, wzmacnianiu umów handlowych i wykorzystaniu technologii, Kambodża przekształciła swój sektor ryżowy w filar wzrostu gospodarczego.

Przyjęcie podobnych strategii pozwoli krajom afrykańskim uwolnić potencjał ich sektorów rolniczych, aby osiągnąć bezpieczeństwo żywnościowe, zmniejszyć zależność od importu i napędzać rozwój gospodarczy. Przy ponad 60% ludności Afryki zatrudnionej w rolnictwie, skoordynowane działania skoncentrowane na sektorze ryżowym mogą odmienić życie, zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe i przyczynić się do szerszych celów rozwojowych kontynentu.

Kluczowe dla utrzymania tej transformacji będą regionalna współpraca, budowanie zdolności oraz zaangażowanie sektora prywatnego.

Jak pokazała Kambodża, droga do dobrobytu wiedzie przez wizję, zaangażowanie i współpracę – wartości, które Afryka może wykorzystać, aby stworzyć lepszą przyszłość dla wszystkich. Dzięki ukierunkowanym działaniom i dzieleniu się doświadczeniami, afrykańskie marzenie o samowystarczalności ryżowej jest w zasięgu ręki, obiecując dziedzictwo bezpieczeństwa żywnościowego, odporności gospodarczej i zrównoważonego rozwoju dla przyszłych pokoleń.

Mam nadzieję, że artykuł był inspirujący i dostarczył wartościowych spostrzeżeń. Jeśli tak, podziel się nim z przyjaciółmi i współpracownikami zainteresowanymi rolnictwem i agrobiznesem!

Pan Kosona Chriv

Założyciel grupy na LinkedIn «Agriculture, Livestock, Aquaculture, Agrifood, AgriTech and FoodTech»  https://www.linkedin.com/groups/6789045

Dyrektor ds. Sprzedaży i Marketingu Grupy 

Solina / Sahel Agri-Sol Group (Wybrzeże Kości Słoniowej, Senegal, Mali, Nigeria, Tanzania) 

https://sahelagrisol.com/pl

Dyrektor Operacyjny (COO) 

Deko Group (Nigeria, Kambodża) 

https://dekoholding.com

Starszy Doradca 

Adalidda (Indie, Kambodża)

https://adalidda.com/pl

Obserwuj mnie na 

BlueSky https://bsky.app/profile/kosona.bsky.social

LinkedIn https://www.linkedin.com/in/kosona